Ból kości ogonowej może pojawić się tak naprawdę u każdego, bez względu na wiek czy płeć. Nie ma jednej konkretnej przyczyny, która wywoływałaby tego typu nieprzyjemne dolegliwości. Ich źródło może być różnorodne, jednak w niemal każdym przypadku bóle kości ogonowej powodują bardzo duży dyskomfort i mogą nam przeszkadzać w codziennym funkcjonowaniu. Co może zatem spowodować ból w tej części ciała i jak można go wyleczyć?
Spis treści:
- Jak budowa struktur w tym obrębie może wpływać na odczuwany ból kości ogonowej?
- Przyczyny bólu kości ogonowej
- Jak diagnozujemy problemy w obszarze kości guzicznej?
- Leczenie i łagodzenie bólów kości ogonowej
Budowa a ból kości ogonowej
Kość ogonowa lub też kość guziczna (łac. os coccygis) jest dość niepozorną strukturą, której anatomia nie jest szczególnie skomplikowana. Budowa kości ogonowej, stanowiącej końcowy odcinek kręgosłupa, to przede wszystkim kręgi guziczne. Zazwyczaj mamy ich od 3 do 5 i są one ze sobą zrośnięte. Jeśli chodzi o funkcje kości ogonowej, to w przeciwieństwie do pozostałych odcinków kręgosłupa nie odpowiada ona za dźwiganie ciężaru ciała. Struktura ta jest jednak punktem zaczepu dla mięśni odpowiadających za podtrzymanie odbytnicy.
W terminologii medycznej ból w kości ogonowej to kokcygodynia. Dolegliwości bólowe w jej obrębie mogą wynikać z urazów lub chorób przewlekłych i mogą mieć różny charakter. Bardzo często ból promieniuje do innych części ciała, przez co pacjenci mogą mieć wrażenie, iż odczuwają ból nad pośladkiem lub w udzie. Dolegliwości mają mniejsze lub większe nasilenie i mogą występować podczas siedzenia, stania czy wstawania. Niestety w większości przypadków wpływają przy tym negatywnie na komfort życia pacjenta.
Dlaczego odczuwamy ból kości ogonowej? Przyczyny powstawania dolegliwości
Jest wiele powodów dlaczego boli kość ogonowa lub jej okoliczne struktury. Przyczyny bólu kości ogonowej mogą mieć różnorodne źródła, które mogą być zarówno związane z urazem, jak i przewlekłymi stanami zapalnymi. Co zatem najczęściej powoduje tego typu dolegliwości? Należy tutaj wymienić między innymi:
- uraz kości guzicznej – ból kości guzicznej możemy odczuwać na przykład po upadku na twardą powierzchnię. Jest to tak naprawdę najczęstsza przyczyny tego typu dolegliwości. Zarówno stłuczenie kości ogonowej, jak i mocno zbita kość ogonowa powodują silne objawy, gdy wykonujemy określone ruchy. Bardzo często jest to dość charakterystyczny ból kości ogonowej przy siadaniu i wstawaniu z krzesła;
- złamanie kości ogonowej – upadek na kość ogonową może mieć też dużo poważniejsze konsekwencje niż tylko jej obicie. Jego efektem bywa bowiem pęknięta kość ogonowa lub nawet złamana kość ogonowa. Zdarza się, że w takich przypadkach oprócz uśmierzania bólu, konieczne jest przeprowadzenie operacji, podczas której usuwane są odłamki kości;
- siedzący tryb życia – ból kości ogonowej przy siedzeniu i wstawaniu często jest też wynikiem zbyt długiego siedzenie na twardej lub wąskiej powierzchni, a także przyjmowania nieprawidłowej postawy podczas pracy w pozycji siedzącej. Wszystko to sprawia, że osłabione zostają struktury mięśniowo-więzadłowe, odpowiedzialne za stabilizację kręgosłupa. W efekcie objawem ich niewydolności staje się silny ból w okolicy kości ogonowej;
- zmiany zwyrodnieniowe – boląca kość ogonowa może być także efektem zmian zwyrodnieniowych stawów, zwłaszcza gdy są spowodowane powtarzającymi się ruchami;
- nadwaga i otyłość – nadmierna masa ciała powoduje zmniejszenie rotacji miednicy w momencie siadania. W związku z tym, niemożliwe staje się przyjęcie poprawnej postawy ciała, co w rezultacie wywołuje ból;
- ciąża i poród – ból kości ogonowej w ciąży wynika między innymi z faktu, iż powiększający się brzuch wpływa na pozycję miednicy i powiększa lordozę lędźwiową. Kobiety odczuwają wówczas ból promieniujący do pośladka w okolice kości ogonowej, wynikający z przeciążenia kręgosłupa. Co więcej, macica zaczyna uciskać na struktury nerwowe okolic miednicy, co wywołuje nieprzyjemne pulsowanie kości ogonowej i ból pośladka przy siedzeniu. Z kolei trudny i długi poród, powoduje zmiany anatomiczne w obrębie układu wydalniczego i moczowo-płciowego, czego efektem może być ból kości guzicznej;
- torbiel/rak/stan zapalny – torbiel kości ogonowej lub krzyżowo-ogonowej, nowotwór, a także zapalenie kości ogonowej mogą powodować ból w obrębie tej struktury. W przypadku, gdy problemem jest torbiel włosowa kości ogonowej, jej objawem oprócz bólu jest też często ropień na kości ogonowej. Przy torbieli Tarlova charakterystyczny jest ból w okolicy krzyżowej i ogonowej, a zwłaszcza ból kości ogonowej promieniujący do pośladka lub nogi. Jeśli natomiast zdiagnozowany zostanie nowotwór kości ogonowej, objawy bólowe narastają wraz ze wzrostem guza;
- przeciążenie okolicznych mięśni – przyczyną bólu kości ogonowej może być przeciążenie niektórych mięśni, na przykład w wyniku zbyt intensywnego wysiłku. Chodzi tutaj chociażby o mięsień gruszkowaty, mięsień guziczny czy mięsień dźwigacza odbytu;
- inne – istnieją też schorzenia, których objawem jest ból jedynie przypominający ból kości ogonowej. W takich przypadkach, pacjenci mogą odczuwać dyskomfort i dolegliwości bólowe w wyniku między innymi uporczywych zaparć, neuralgii splotu krzyżowego lub schorzeń kręgosłupa.
Diagnoza i rozpoznanie – badanie poprzez wywiad, MRI i RTG kości ogonowej
Problemami w obrębie kości ogonowej zajmuje się przede wszystkim ortopeda. Rozpoznanie opiera się przede wszystkim na przeprowadzeniu dokładnego wywiadu z pacjentem, w którym lekarz gromadzi informacje na temat wszystkim odczuwanych przez niego objawów, ich nasilenia i umiejscowienia. W sytuacji, gdy dolegliwości bólowe były poprzedzone upadkiem, należy również wykonać RTG kości ogonowej, aby sprawdzić czy nie doszło do jej złamania. Jeśli u pacjenta podejrzewa się występowanie innych schorzeń, takich jak nerwobóle, problemy z kręgosłupem lub nowotwór, badania obrazowe obejmują często także rezonans magnetyczny i tomografię komputerową kości guzicznej.
Ból kości ogonowej – jak złagodzić i wyleczyć dolegliwości kości guzicznej?
W większości przypadków ból kości ogonowej nie jest poważnym schorzeniem, dlatego możemy sobie z nim poradzić na własną rękę. Należy jednak pamiętać, że jeśli pojawiające się objawy nas niepokoją lub utrzymują się przez dłuższy okres czasu, powinniśmy zgłosić się do lekarza. Przeprowadzi on wszystkie niezbędne badania, które pozwolą postawić diagnozę i wdrożyć odpowiednie leczenie. Jeśli dokucza nam ból kości ogonowej, leczenie może obejmować następujące metody:
1. Leczenie zachowawcze i farmakoterapia
W leczeniu bólu kości ogonowej stosuje się przede wszystkim leki przeciwbólowe i niesteroidowe leki przeciwzapalne, takie jak ketoprofen czy diklofenak. Preparaty te mogą mieć postać tabletek oraz maści, a oprócz substancji niesteroidowych powinny się w nich również znaleźć inne składniki łagodzące dolegliwości związane z bólem kości ogonowej. Może to być na przykład:
- czarci pazur,
- miłorząb japoński,
- mentol,
- aloes.
Tego typu preparaty sprawdzą się przede wszystkim w przypadku, gdy została zbita lub stłuczona kość ogonowa. Mogą one przyspieszyć proces zanikania bólu, a stosowanie maści pozwala również wykonać kojący masaż, który przynosi ulgę. Należy jednak pamiętać, aby preparaty te stosować zgodnie z informacjami zawartymi w ulotce lub z zaleceniami lekarza. Warto też dodać, że mogą one być pomocne w leczeniu bólu kości guzicznej pojawiającego się po porodzie. Dobrej jakości maść z pewnością przyniesie szybką ulgę i pozwoli złagodzić ból.
W sytuacji, gdy dolegliwości bólowe są mocno nasilone, można też zastosować zastrzyki sterydowe. A pacjentom, którym ból wręcz uniemożliwia normalne funkcjonowanie, lekarz może też podać miejscowe znieczulenie.
2. Domowe sposoby łagodzenia bólu i leczenie naturalne
Gdy dokucza nam ból przy kości ogonowej, w jego uśmierzeniu pomóc nam mogą również domowe sposoby. Warto chociażby stosować:
- okłady – zimne okłady wykonane z lodu zawiniętego w bawełnianą szmatkę lub ręcznik warto zastosować zaraz po urazie. Pomoże to zmniejszyć obrzęk w okolicy kości ogonowej. W późniejszym czasie natomiast lepiej sprawdzą się okłady ciepłe, wykonywane na przykład przy pomocy termoforu, które rozszerzają naczynia krwionośne i przyspieszają proces gojenia;
- nasiadówki – ciepła kąpiel z dodatkiem ziół, takich jak rumianek lub szałwia również może pomóc w zmniejszeniu bólu oraz złagodzeniu stanu zapalnego. Taką kąpiel, trwającą 20-30 minut, warto robić sobie regularnie kilka razy w tygodniu;
- poduszki ortopedyczne – w sklepach dostępne są też specjalne, nadmuchiwane poduszki z dziurką w środku. Odciążają one obolały obszar i pozwalają wygodnie siedzieć;
- poduszki podgrzewane – poduszki elektryczne mają walory terapeutyczne, gdyż działają podobnie jak ciepłe okłady, które rozszerzają naczynia krwionośne, skracając czas gojenia oraz rozluźniają mięśnie.
3. Trening rozluźniający na ból kości ogonowej – ćwiczenia rozciągające i wzmacniające
Jeśli chodzi o ból kości ogonowej, ćwiczenia mogą pomóc nam w jego złagodzeniu, ale też w uniknięciu tego typu dolegliwości. Systematyczny ruch oraz wykonywanie nawet najprostszych ćwiczeń ogólnokondycyjnych mogą uchronić nas przed problemami w obrębie tej struktury.
Kiedy jednak musimy się już zmierzyć z bólem, warto jest wykonywać proste ćwiczenia rozciągające i wzmacniające mięśnie kręgosłupa.
- Wystarczy na macie lub kocu usiąść na piętach, tak by kolana były lekko rozchylone.
- Następnie wykonujemy skłon do przodu, starając się by dłonie znalazły się jak najdalej na macie, bez odrywania pośladków od pięt.
- Czoło opieramy na macie i pozostajemy przez dłuższą chwilę w tej pozycji, rozluźniając mięśnie.
- Powinniśmy poczuć rozciąganie całego kręgosłupa, również w okolicy kości ogonowej.
Najlepiej jednak jeśli ćwiczenia na ból kości ogonowej pokaże nam fizjoterapeuta, który dostosuje je do naszych możliwości i potrzeb, a także pokaże jak je prawidłowo wykonywać. Fizjoterapia jest zresztą także świetnym pomysłem, gdy doskwiera nam ból kości w pośladku, który jest objawem zapalenia w strukturze guzicznej. W zależności od przyczyny bólu może ona obejmować na przykład:
- terapię manualną,
- masaże lecznicze,
- elektrostymulację,
- zabiegi z wykorzystaniem pola magnetycznego,
- czy promieniowania podczerwonego lub ciepła.
4. Zabieg chirurgiczny
Operacja kości ogonowej to rzadkość. Przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego jest konieczne przede wszystkim w sytuacji, gdy w wyniku urazu kość ogonowa roztrzaskała się na kawałki. Wówczas lekarz musi je usunąć operacyjnie. Wyjątkowo rzadko zachodzi także potrzeba wykonania zabiegu usunięcia całej kości ogonowej. Operacje te są wykonywane jedynie u osób z zaawansowanym nowotworem złośliwym w obrębie tej struktury. Zdarza się również, że są wykonywane u pacjentów cierpiących na silny ból kości ogonowej, którego nie da się uśmierzyć przy pomocy metod zachowawczych. Należy jednak pamiętać, że są to zabiegi inwazyjne, które mogą się wiązać z powikłaniami oraz z długim okresem rekonwalescencji.
Bibliografia
- Wróblewska, Izabela, et al.; “Efektywność rehabilitacji w chorobach zwyrodnieniowych kręgosłupa.”; Family Medicine & Primary Care Review 1 (2014): 35-38.
- Tyszko-Bury, Ewelina.; “The role of osteopathic technique in treating coccygodynia.”; Medycyna Rodzinna (2014).
- Paściak, Marek, et al.; “Leczenie chirurgiczne guzów kości krzyżowej.”
- Kowalska-Bigulak, Jolanta., Aleksandra Stańczak.; “Praca siedząca a występowanie dolegliwości bólowych kręgosłupa.”; nr 1/2019: 108.
- Thiele, George H.; “Coccygodynia: cause and treatment.”; Diseases of the Colon & Rectum 6.6 (1963): 422-436.