Ból piszczeli może mieć bardzo różne przyczyny i wbrew pozorom równomiernie może dotykać osoby uprawiające sport, jak i te, które ze sportem nie mają zbyt wiele wspólnego. Czasem powód występowania tej dolegliwości jest dość błahy i wymaga na przykład zmiany naszych codziennych nawyków. W innych przypadkach natomiast bolące piszczele mogą świadczyć o poważniejszych schorzeniach, które trzeba leczyć pod okiem specjalisty. Ból ma różne nasilenie, niektóre osoby mówią też, że czują ból piszczeli od kręgosłupa. Co więc powinniśmy wiedzieć na ten temat, aby w porę zareagować i tym samym uniknąć konsekwencji jakichkolwiek zaniedbań z naszej strony? Przedstawiamy najważniejsze informacje dotyczące bólu piszczeli, które pomogą uniknąć przyszłych powikłań.
Spis treści:
- Budowa piszczela i jego anatomiczna struktura
- Jakie są przyczyny bólu piszczeli?
- Zmora biegaczy shin splits
- Zespół przedziału powięziowego
- Złamanie kości piszczelowej
- Zapalenie okostnej
- Jak objawy bólu w obrębie piszczeli mogą wskazać źródło problemu?
- Leczenie bólu piszczeli
Piszczel – co to jest i za co odpowiada?
Kość piszczelowa stanowi główną kość podudzia, czyli odcinek od kolana do stawu skokowego. Można zatem uznać, że piszczel odpowiada za połączenie tych dwóch stawów. Razem z kością strzałkową tworzą kość goleni. Jest to druga co do długości kość w ciele człowieka. Budowa piszczeli to 2 końce kości, 3 powierzchnie i 3 brzegi.
Proksymalny, czyli inaczej bliższy koniec kości stanowi część stawu kolanowego. Natomiast dystalny, a więc dalszy koniec kości tworzy staw skokowy. Wśród powierzchni wyróżniamy: tylną, przyśrodkową oraz boczną, do których przyczepione są między innymi mięśnie piszczeli. Brzegi piszczeli dzielą się z kolei na przedni, boczny i przyśrodkowy.
Skąd się bierze ból piszczeli? Przyczyny bólu kości piszczelowej i okolicznych mięśni
Ból w obrębie piszczeli jest często tak mocny, że natychmiast stwierdzamy, że jest to ból kości piszczelowych. Nie zawsze jest to jednak prawdą. W wielu przypadkach dolegliwości te są również związane z nadwyrężeniem czy urazem mięśni. Dolegliwości bólowe w tym miejscu najczęściej dotykają osoby, które regularnie oddają się aktywności fizycznej o umiarkowanym lub wysokim stopniu intensywności. Często pojawia się u nich ból w trakcie i po treningu albo podczas biegania. Ale nie jest rzadkością również ból piszczeli przy chodzeniu.
A zatem dlaczego bolą piszczele? Przyczyną takich dolegliwości może być:
- nieprawidłowo dobrane obuwie – za ból w obrębie piszczeli może odpowiadać za małe i za ciasne obuwie, ale również takie, które zaburza nasz naturalny chód. Są to między innymi popularne buty typu japonki oraz oczywiście uwielbiane przez kobiety buty na obcasie;
- przeciążenie mięśnia piszczelowego – wynika z nieprawidłowej techniki wykonywania treningu (np. biegu), która skutkuje nadmiernym napięciem mięśni w obrębie goleni;
- trenowanie mimo bólu lub niedoleczonego urazu – w takim przypadku nakładamy dodatkowe obciążenie na zmienioną w wyniku kontuzji tkankę;
- pomijanie rozgrzewki – nieprzygotowane do wysiłku mięśnie są bardziej narażone na urazy;
- trening na twardej nawierzchni – na kość i tkanki łączące ją z mięśniami działa wówczas nadmierna siła;
- kontuzje – mogą wynikać z przeciążenia, uderzenia i urazu, który może spowodować nawet złamanie kości piszczelowej;
- brak odpoczynku pomiędzy treningami – nie daje szans naszemu ciału, w tym również piszczeli na regenerację.
Istnieje wiele przyczyn, które mogą wywoływać u nas ból piszczeli przy bieganiu, chodzeniu, czy nawet w spoczynku. O jakich dolegliwościach może jednak świadczyć ból w tym miejscu, który pojawia się w tak charakterystycznych momentach?
1. Shin splints
Syndrom napięcia przyśrodkowej strony piszczeli, czyli shin splints, jest przypadłością, która najczęściej dotyka osoby biegające na długich dystansach oraz zupełnych amatorów rekreacyjnego biegania. Syndrom ten pojawia się zwykle w wyniku błędów popełnianych w trakcie treningu oraz u tych biegaczy, którzy mają wypłaszczony łuk podłużny stopy. Dolegliwości z nim związane pojawiają się podczas samego treningu, ale w wielu przypadkach występuje też ból piszczeli po bieganiu. Jego intensywność może zwiększyć się kolejnego dnia, zwłaszcza przy chodzeniu, a objawy utrzymują się zwykle przez kilka dni.
2. Ostry zespół ciasnoty przedziałów powięziowych
Zespół przedziału powięziowego wynika z zaburzenia pracy powięzi, czyli błony otaczającej mięśnie, która dzieli przestrzenie goleni na 4 przedziały. Zaburzenie to wynika ze wzrostu masy mięśni oraz ciśnienia, a także z nadmiernego ucisku torebek i ciasnoty zespołu powięziowo-mięśniowego. W rezultacie u pacjenta pojawiają się takie objawy jak:
- ból piszczeli, którego nasilenie się zwiększa;
- przykurcz pojawiający się w stawach;
- osłabienie siły mięśni kończyn dolnych;
- obrzęk.
W tym przypadku, ból piszczeli w spoczynku słabnie, dlatego pacjent odczuwa ulgę zwłaszcza w nocy.
3. Złamany piszczel
Złamanie kości piszczelowej to najczęściej występujący uraz tego typu w obrębie kości długich. Jego przyczyną może być mocne uderzenie w piszczel, upadek z dużej wysokości, wypadek komunikacyjny, czy uraz powstający na przykład po uderzeniu. Do złamania może jednak doprowadzić również zbyt intensywny trening, który obciąża nogi. Wyróżniamy kilka rodzajów złamań piszczeli:
- złamanie nasady bliższej kości piszczelowej (kłykieć boczny kości piszczelowej lub kłykieć przyśrodkowy);
- złamanie trzonu kości piszczelowej;
- złamaniu ulega nasada dalszej kości piszczelowej;
- złamanie trójkostkowe.
Dość szczególnym rodzajem takiego urazu jest złamanie zmęczeniowe piszczeli. Dochodzi do niego w rezultacie często powtarzających się mikrourazów kości, prowadzących do jej mikrouszkodzeń. Pojawiają się one w wyniku przemęczenia mięśni, które ze względu na błędy treningowe, nie są w stanie odpowiednio amortyzować drgań zewnętrznych wpływających na kondycję tkanki kostnej. Objawy charakterystyczne dla tego typu złamania to wyczuwalne zgrubienie na kości i ból, najczęściej w dolnej części piszczeli.
4. Zapalenie okostnej piszczeli
Zapalenie okostnej kości piszczelowej to dolegliwość, która dotyka przede wszystkim osoby amatorsko uprawiające takie sporty, jak bieganie, chód sportowy, koszykówka, piłka nożna, czy taniec. Wynika ono bowiem z długotrwałego przeciążania mięśni, prowadzącego do zaburzeń ich prawidłowego funkcjonowania. Błędy w planowaniu treningów oraz w technice uprawiania danego sportu sprawiają więc, że amatorzy znacznie częściej narażają się na taki uraz.
Zapalenie okostnej piszczeli charakteryzuje między innymi ból piszczeli przy dotyku i podczas ruchu, ale w bardziej zaawansowanej fazie dolegliwości mogą się pojawić także w spoczynku. Kiedy pojawia się u nas ból okostnej piszczeli, leczenie polega przede wszystkim na zrobieniu sobie dłuższej przerwy od treningów, stosowaniu zimnych okładów oraz przyjmowaniu leków przeciwzapalnych. Zawsze warto skonsultować się oczywiście z lekarzem.
Objawy bólu piszczeli pozwolą rozróżnić źródło problemu
Ból nóg wzdłuż piszczeli może świadczyć zarówno o urazie samej kości, jak i otaczających ją mięśni i tkanek miękkich. Najczęstsze objawy bólu kości piszczelowej to:
- silne punktowe bóle kości piszczelowej (zarówno w trakcie aktywności, jak i w spoczynku);
- ból przy dotyku;
- ból pod kolanem (w przypadku urazów mechanicznych lub zmian zwyrodnieniowych kolana);
- wyczuwalne guzki na piszczelach;
- duży obrzęk i krwiak w obrębie stawu skokowego.
Objawy, które mogą świadczyć o urazie mięśni i tkanek miękkich piszczeli to między innymi:
- ból z przodu łydki:
- ból podczas treningu, przy chodzeniu i w spoczynku;
- obrzęk;
- zaczerwienienie lub zasinienie piszczeli;
- krwiak na piszczelu.
Jak wyleczyć ból piszczeli? Leczenie i sposoby łagodzenia odczuwanego bólu
Leczenie bólu piszczeli może przybrać różnorodną formę, w zależności od przyczyny zaburzeń lub urazów wywołujących taką dolegliwość. W każdym przypadku warto jednak skonsultować się z lekarzem, który będzie w stanie postawić diagnozę. Fizjoterapeuta również może doradzić nam jak leczyć dane schorzenie. Wśród najczęściej stosowanych metod znajdują się:
- farmakoterapia – stosowanie maści lub żeli przeciwbólowych i przeciwzapalnych;
- rehabilitacja – może obejmować masaże lecznicze oraz zabiegi z zakresu fizykoterapii, takie jak laseroterapia lub ultradźwięki;
- samodzielne rolowanie i masaże mięśni łydki – można wykonywać takie zabiegi na przykład przy pomocy butelki lub piłki do tenisa;
- zimne okłady piszczeli – lód owinięty w ściereczkę przykładamy do piszczeli na 10 minut i powtarzamy zabieg co ok. 2 godziny;
- ćwiczenia – wzmacniające, rozluźniające i rozciągające mięśnie i ścięgna;
- przerwa w treningach – odciążenie piszczeli jest niezwykle istotne, dlatego gdy pojawią się dolegliwości bólowe należy zrezygnować z aktywności fizycznej na jakiś czas.
Jakie badania warto wykonać, gdy dopadnie nas taka dolegliwość?
Gdy istnieje podejrzenie poważniejszych schorzeń, których objawem jest ból piszczeli, lekarz może rozszerzyć diagnostykę, o takie badania jak:
- RTG;
- scyntygrafia kości;
- USG dopplerowskie żył kończyn dolnych;
- badanie ciśnienia wewnątrz przedziału powięzi.
Podsumowanie
Aby w przyszłości uniknąć bólu w obrębie piszczeli warto nieco poszerzyć swoją wiedzę z zakresu techniki poprawnego uprawiania naszej ulubionej dyscypliny, na przykład biegania. Warto pomyśleć o zmianie nawierzchni lub obniżeniu intensywności treningów. Niezwykle istotne jest także właściwie dobrane obuwie, czy to do użytku codziennego, czy też do uprawiania sportów. Dobrze jest poradzić się w tej kwestii fizjoterapeuty lub ortopedy, ale również samemu zwrócić uwagę na zdobywanie nowej wiedzy i techniki z zakresu swojego zdrowia i biomechaniki ludzkiego ciała.
Bibliografia
- Detmer, Don E.; “Chronic shin splints.”; Sports Medicine 3.6 (1986): 436-446.
- Piotrowski, mgr Jakub, et al.; “Przeciążenie pasma biodrowo-piszczelowego (ITBS).”
- Bała, Marta, and Angelika Krzepkowska.; “Współczesne metody fizjoterapii w rehabilitacji zespołu mięśnia piszczelowego przedniego.”; Journal of Education, Health and Sport 6.7 (2016): 228-235.
- Levinger, Pazit, and Wendy Gilleard.; “Tibia and rearfoot motion and ground reaction forces in subjects with patellofemoral pain syndrome during walking.”; Gait & posture 25.1 (2007): 2-8.