Ostroga piętowa to jedna z najczęściej diagnozowanych dysfunkcji w obrębie kości piętowej. W związku z tym, że struktura ta stanowi dla nas jeden z trzech punktów podparcia, dolegliwości związane z tym schorzeniem mogą powodować dyskomfort oraz problemy z codziennym funkcjonowaniem. Ostroga kości piętowej przede wszystkim wywołuje bowiem ból, który początkowo występuje jedynie po przeciążeniu pięty, ale z czasem staje się przewlekły, uniemożliwiając normalny chód. Jak zatem rozpoznać tę dolegliwość i skutecznie z nią walczyć?
Spis treści:
- Ostroga piętowa – czym jest ta bolesna deformacja w obrębie pięty?
- Charakterystyczne objawy ostrogi, które pojawiają się u pacjentów
- Przyczyny powstawania ostrogi piętowej
- Diagnozowanie – badanie fizykalne, USG i RTG + bonusowo zdjęcia pacjentów ze zdiagnozowaną ostrogą
- Jak leczyć ostrogi piętowe? Leczenie farmakologiczne, zabiegi i domowe sposoby
Co to jest ostroga piętowa?
Ostroga piętowa to narośl kostna na pięcie, powstająca na powierzchni kości. Na tego typu zmiany często mówi się także po prostu osteofity, a ich nazwa łacińska to calcar calcanei. Są one zazwyczaj rezultatem zmian zwyrodnieniowych, którymi objęta jest kość piętowa, a dokładniej jej wyrostek przyśrodkowy guza piętowego. W efekcie stanem zapalnym zostaje objęta powięź podeszwy (rozcięgno podeszwowe), która jest strukturą stanowiącą kontynuację ścięgna Achillesa oraz mięśnia trójgłowego łydki. Stan zapalny prowadzi do sytuacji, w której w miejscu przyczepu zaczynają się odkładać złogi wapienne. Natomiast na spodzie kości piętowej tworzy się wyrostek kostny, czyli ostroga. Dochodzi również do skrócenia rozcięgna i pogłębienia koślawości pięty. W dłuższej perspektywie może to prowadzić do zaburzenia właściwego napięcia mięśniowego i w efekcie do rozwoju wad stóp lub całych kończyn dolnych.
W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ostroga piętowa ICD-10 ma symbol M77.3. Dla większości przypadków zmiana ta jest jednostronna, jednak u niektórych pacjentów występuje bilateralnie. Warto też wspomnieć, że wyróżniamy dwa typy ostrogi piętowej. Jest to:
- ostroga piętowa górna (grzbietowa) – gdy zmiana wyrasta na grzbietowej stronie guza piętowego w kierunku ścięgna Achillesa.
- ostroga piętowa dolna (podeszwowa) – gdy zmiana wyrasta z guzka przyśrodkowego kości piętowej w kierunku przodostopia;
Jak rozpoznać, że to ostroga piętowa? Objawy narośli na pięcie
Ostroga w pięcie przede wszystkim powoduje dolegliwości bólowe, które uprzykrzają codzienne życie pacjentom. Istnieją jednak również inne objawy ostrogi piętowej, które mogą wzbudzać niepokój i wskazywać na rozwój tej choroby u konkretnej osoby. Jeśli zatem u pacjenta podejrzewa się ostrogi, objawy mogące o nich świadczyć to między innymi:
- ból (przerywany lub chroniczny) – wielu pacjentów wskazuje na to, że początkowo odczuwają ostry ból pięty przy chodzeniu lub bieganiu, tak jakby ktoś wbijał w nią nóż. Z czasem takie kłucie w pięcie zmienia się jednak w tępy ból, który powoduje dyskomfort nawet, gdy nie jesteśmy w ruchu. Ból jest najbardziej nasilony po przebudzeniu rano i może łagodnieć w ciągu dnia, zwiększając się przy wzroście aktywności i obciążeniu stopy. Warto dodać, że przyczyną samego bólu nie jest stricte ostroga, ale uszkodzenie tkanek ;
- czuły punkt na pięcie – pacjenci wskazują też na istnienie czułego punktu na spodzie pięty, który często uniemożliwia im normalne chodzenia ;
- wypukłość pod piętą – wiele osób zastanawia się jak wyglądają ostrogi piętowe. Z zewnątrz są to niewielkich rozmiarów, ale jednak widoczne i wyczuwalne wypukłości pod piętą, które przypominają kość ;
- stany zapalne – gdy u pacjenta występują ostrogi na stopach, towarzyszy im również zapalenie powięzi podeszwy;
- obrzęk z przodu pięty .
Na możliwość rozwoju choroby może też wskazywać wiek i płeć pacjenta. Ostrogi kostne częściej występują bowiem u kobiet oraz u osób starszych, co jest efektem zachodzących naturalnie procesów niszczenia struktur kostno-stawowych. Warto też podkreślić, że ostroga podeszwowa często nie powoduje żadnych objawów. Wyniki badań pokazują, że aż u ok. 11% populacji nie występują żadne dolegliwości, które mogłyby wskazywać na rozwój tego schorzenia.
Od czego powstają ostrogi na piętach – przyczyny i etiologia schorzenia
Gdy u pacjenta zostanie zdiagnozowana ostroga piętowa, przyczyny jej powstania mogą być bardzo różnorodne. Tak naprawdę zaburzenia mechaniczne każdego typu oraz wady stóp, a zatem nieprawidłowa pronacja lub supinacja, mogą skutkować bólem pięty. Etiologia takiej dolegliwości to także nadmierne naprężenie kości piętowej oraz długotrwałe napięcie mięśni i więzadeł, które powodują ból oraz małe pęknięcia tkanek miękkich. Powtarzający się uraz tego typu sprawia, że nasz organizm stara się wypełnić luki po pęknięciach wytwarzając niewielkie narośla kostne.
Najczęściej wymieniane przyczyny powstawania ostrogi piętowej to:
- artretyzm – choroba zwyrodnieniowa stawów sprzyja rozwojowi ostrogi piętowej;
- intensywne uprawianie sportu – regularny wysiłek fizyczny w postaci np. biegania czy gry w tenisa, może prowadzić do zmian zapalnych i mechanicznych urazów w obrębie pięty, które mogą stanowić przyczyny ostrogi;
- niewyleczone urazy – uszkodzenie stawu skokowego lub samej stopy i pięty, gdy pojawia się na niej zaczerwienie a nawet krwiaki/siniaki, powinno zostać doleczone do końca. W innym przypadku, uraz tego typu również może stanowić źródło rozwoju ostrogi piętowej;
- nadwaga i otyłość – nadmierna masa ciała powoduje ciągłe przeciążenia na pięcie i całej stopie, przez co staje się ona podatna na rozwój stanów zapalnych i narośli kostnych. W bardzo podobny sposób dochodzi również do rozwoju innej choroby, jaką jest ostroga Haglunda;
- nieprawidłowa biomechanika przy chodzeniu – zwykle wynikające z nieprawidłowego ukształtowania stopy (np. płaskostopie);
- praca wymagająca od nas długotrwałego stania – przebywanie w pozycji stojącej przez długi czas skutkuje nadmiernym obciążeniem stóp i pięt;
- zapalenie kości i stawów -stan zapalny spowodowany naturalnym zużywaniem się tych struktur wraz z wiekiem;
- źle dobrane obuwie – zbyt ciasne buty i niewłaściwe wkładki, a często także zużyte obuwie, nie zapewniają odpowiedniej amortyzacji stopom i piętom. Ale regularne noszenie butów na wysokim obcasie również może przyczyniać się do powstania ostrogi piętowej.
Bardzo często bolące pięty po nocy z tyłu czy też ból pięty przy chodzeniu lub obciążeniu są pierwszymi sygnałami, iż dzieje się coś złego. W związku z tym, że dolegliwości bólowe nie towarzyszą pacjentom ciągle i są dość łagodne, mają oni tendencję do ich lekceważenia. Niestety ostrogi piętowe rozwijają się z czasem. Oznacza to, że nasza wczesna reakcja i podjęcie odpowiedniego leczenia, może nas przed nimi uchronić. Nie powinniśmy zatem bagatelizować bólu w obrębie pięt.
Ostroga piętowa – zdjęcia RTG i inne sposoby diagnozowania ostrogi na stopie
Podstawą w diagnozowaniu ostrogi piętowej jest wywiad z pacjentem oraz badanie fizykalne. Podczas niego odnotowuje się zwiększoną tkliwość na przyśrodkowym guzku kości piętowej oraz na przebiegu rozcięgna podeszwowego. Rozpoznanie ostrogi piętowej może być nieco problematyczne ze względu na objawowość w postaci bólu pięty. Konieczne jest zatem różnicowanie tego schorzenia z innymi jednostkami chorobowymi.
W związku z tym, aby potwierdzić diagnozę, lekarz może zlecić wykonanie badań obrazowych, takich jak:
- RTG ostrogi piętowej;
- USG pięty;
- rezonans magnetyczny.
Ultrasonografia pozwala na zobrazowanie takich patologii jak nieprawidłowa grubość powięzi, ich uszkodzenie czy obecność płynu zgromadzonego w diagnozowanym obszarze. Gdy diagnozowane są ostrogi piętowe, zdjęcia RTG mogą natomiast zapewnić lekarzowi informacje dotyczące wielkości zmiany oraz istniejących zwapnień.
-
- Zdjęcie pacjenta nr 1 ze zdiagnozowaną ostrogą piętową
-
- Zdjęcie pacjenta nr 2 ze zdiagnozowaną ostrogą grzbietową
-
- Zdjęcia pacjenta nr 3 z podejrzeniem ostrogi
Zdjęcie ostrogi piętowej uzyskiwane podczas rezonansu magnetycznego, który jest najbardziej dokładnym ze wspomnianych badań, pozwala z kolei na określenie zaawansowania stanu zapalnego oraz wykluczenie innych schorzeń.
Medycyna vs ostroga piętowa – leczenie, leki przeciwzapalne i domowe sposoby
Jak leczyć ostrogi piętowe? Najważniejsze w tym przypadku jest skonsultowanie się z ortopedą i zlokalizowanie miejsca bólu. Jeśli chodzi o ostrogi, leczenie składa się tak naprawdę z wielu różnych elementów. Jest to chociażby stosowanie specjalnych wkładek odciążających pięty, ale też stosowanie leków przeciwzapalnych. Leczenie ostrogi piętowej w głównej mierze opiera się jednak na zabiegach fizykalnych, kinezyterapii oraz terapii manualnej. Rzadko stosowaną metodą, wykorzystywaną wyłącznie w trudnych przypadkach, jest natomiast leczenie operacyjne. Gdy u pacjenta jest diagnozowana ostroga piętowa, leczenia ma bowiem raczej charakter zachowawczy. Jego celem jest głównie zmniejszenie dolegliwości bólowych oraz poprawa komfortu życia pacjenta.
1. Leczenie zachowawcze: maść na ostrogi piętowe, zastrzyki i leki przeciwbólowe
W walce z objawami ostrogi piętowej pomóc nam mogą różnego rodzaju preparaty farmakologiczne. Te najczęściej stosowane to:
I. Skuteczna maść na ostrogi piętowe
Dobra maść na ból pięty może przynieść pacjentowi sporą ulgę, a przy tym jest łatwa w użyciu i nie wpływa negatywnie na układ pokarmowy, jak w przypadku farmakologii doustnej. Oczywiście obecnie znaleźć można mnóstwo różnych produktów tego typu. Która maść na ostrogi piętowe jest zatem godna polecenia? W naszym rankingu znalazło się miejsce dla takich preparatów jak:
| Maści na ostrogę piętową: | Dlaczego warto: | Przeciwwskazania: |
|---|---|---|
| Maść konopna | ||
| Voltaren Max | ||
| Rosyjska maść na ostrogi piętowe (olej z rekina) | ||
| Perskindol Active |
Oczywiście to tylko kilka z dostępnych obecnie w sprzedaży produktów tego typu na ostrogi piętowe. Należy przy tym pamiętać, aby każdą maść stosować zgodnie z zaleceniami ich producentów.
II. Zaawansowana ostroga piętowa – leki przeciwbólowe
Jeśli dokucza nam ostroga piętowa, leki zalecane przez lekarzy to w głównej mierze doustne preparaty o działaniu przeciwbólowym. Naturalnie trzeba mieć świadomość tego, iż nie zwalczają one samego schorzenia, ale łagodzą dolegliwości bólowe z nim związane. Pozwalają zatem nieco zwiększyć komfort życia pacjentów na co dzień.
III. Zastrzyki z kortykosteroidów na stany zapalne
W celu zwalczenia stanu zapalnego w obrębie powięzi podeszwy, u niektórych pacjentów stosuje się także iniekcje miejscowe z użyciem kortykosteroidów.
2. Zabiegi na ostrogi piętowe – rozbijanie ultradźwiękami i artroskopia
Leczenie ostrogi piętowej może też obejmować zabiegi, wśród których wyróżniamy przede wszystkim:
I. Rozbijanie falami uderzeniowymi
Jeśli leczenie zachowawcze nie przynosi efektów i pacjentowi wciąż dokucza ostroga piętowa, fala uderzeniowa może być rozwiązaniem tego problemu. Zabieg ten to nic innego jak emitowanie fal przez specjalny aplikator przykładany do skóry, dzięki któremu do chorego miejsca dostaje się odpowiednia ilość impulsów. Fala uderzeniowa na ostrogi piętowe to skuteczna i przede wszystkim nieoperacyjna metoda radzenia sobie z tą dolegliwością. Jej głównym celem jest łagodzenie bólu i regeneracja tkanek. A ile zabiegów należy wykonać, by zobaczyć pierwsze efekty? Większość pacjentów zaczyna odczuwać poprawę już po kilku zabiegach.
Dość dobrym rozwiązaniem w przypadku tego schorzenia bywa też rozbijanie ostrogi piętowej ultradźwiękami. Jeśli więc mamy z nią duży problem i decydujemy się na zastosowanie fali uderzeniowej, aby wyleczyć ostrogi piętowe, rozbijanie ultradźwiękiem może być dobrym uzupełnieniem terapii.
II. Operacja inwazyjna (artroskopia)
Jeśli przypadek konkretnego pacjenta jest szczególnie oporny na metody zachowawcze, wówczas ostrogi piętowe można leczyć operacyjnie. Są to jednak bardzo rzadkie sytuacje. Zabieg inwazyjny nie jest zalecany ze względu na to jak ważnym punktem podporu naszego ciała jest pięta. Przeprowadzenie operacji wiąże się też z ryzykiem powstania spłaszczenia podłużnego łuku stopy, czego konsekwencją może być podłużne płaskostopie. Jeśli jednak żadne metody leczenia nie przynoszą efektów przez okres 3-6 miesięcy, lekarz może zdecydować o przeprowadzeniu zabiegu metodą artroskopową. W trakcie zabiegu częściowo przecinane jest skrócone rozcięgno podeszwowe, a w niektórych przypadkach usuwana jest też ostroga piętowa. Niestety badania pokazują, że nawet po usunięciu narośli może dojść do jej ponownego odrastania.
Należy także podkreślić, że w leczeniu tego schorzenia niezwykle duże znaczenie ma rehabilitacja. Składa się ona często między innymi z elementów terapii manualnej oraz zestawu ćwiczeń, które pacjent powinien również wykonywać w domu. Są to ćwiczenia rozciągające i wzmacniające mięśnie stopy i łydki, a także stretching powięzi podeszwowej, rolowanie stopy i zimny masaż.
3. Domowe sposoby na ostrogi piętowe – ćwiczenia, profilaktyka i zimne okłady
Jak leczyć ostrogi piętowe domowymi sposobami? Jak można się domyślić, leczenie domowe ma szerokie grono swoich zwolenników, choć skuteczność niektórych metod nie jest do końca potwierdzona. Wiele osób twierdzi jednak, że warto spróbować i podjąć leczenie ostrogi piętowej domowym sposobem, zanim sięgniemy chociażby po preparaty farmaceutyczne. Oczywiście jest sporo metod, które mają przynieść ulgę pacjentom, ale które z nich wybrać? Najpopularniejsze domowe sposoby na ostrogi to między innymi:
- odpoczynek i nieprzeciążanie stopy – na czas leczenia ostrogi piętowej pacjenci powinni ograniczyć wysiłek fizyczny do minimum, tak by stopy, a zwłaszcza pięty nie były nadmiernie obciążane;
- odpowiednie buty i wspomaganie wkładkami – wygodne i dobrze dopasowane buty na ostrogi piętowe, które zapewniają pięcie odpowiednią amortyzację to podstawa. Warto też dodatkowo zastosować ortopedyczne wkładki na ostrogi piętowe, które odciążą pięty. W sprzedaży dostępne są zarówno pełne wkładki na ostrogi, jaki i mniejsze podpiętki czy wkładki żelowe. Oczywiście najlepiej jeśli takie wkładki do butów na ostrogi zostaną wykonane przez specjalistę, po przeprowadzeniu odpowiednich badań stóp i patologii w ich budowie;
- leczenie ziołami – w naturalnym leczeniu dolegliwości bólowych związanych z tym schorzeniem pomocne mogą być takie zioła. Szczególnie skuteczne są take jak: liść laurowy, diabelski pazur, kurkuma czy skrzyp polny. Rośliny, takie jak liść laurowy na ostrogi mogą łagodzić ból oraz stan zapalny. Chcąc zastosować zioła w leczeniu choroby, możemy na przykład przygotować wywar z liści laurowych na ostrogi, przecedzić go i pozostawić do ostygnięcia, a następnie wlać do miski z gorącą wodą, w której należy moczyć stopy. Ze świeżych liści roślin może natomiast powstać domowa maść na ostrogi piętowe. Wystarczy je zmiażdżyć i nałożyć na noc na piętę, zabezpieczając całość na przykład bandażem. Oczywiście tak samo jak liście laurowe na ostrogi można też wykorzystać pozostałe zioła;
- zimne okłady – wystarczy tylko kilka kostek lodu zawiniętych w bawełnianą ściereczkę, aby zmniejszyć ból pięty oraz ewentualny obrzęk, które towarzyszą chorobie;
- ćwiczenia – ćwiczenia na ostrogę piętową mają bardzo dużą skuteczność w radzeniu sobie z towarzyszącymi jej objawami. Jakie ćwiczenia na ostrogę piętową warto więc wykonywać? Mogą one polegać na przykład na masowaniu pięty przy pomocy piłeczki tenisowej lub na delikatnym odginaniu palców stopy dłonią ku tułowiu przez 10 sekund. Dzięki temu możemy rozciągnąć rozcięgno podeszwowe po przebudzeniu;
- urynoterapia – leczenie ostrogi piętowej moczem polega na jego podgrzewaniu i regularnym moczeniu w nim pięt. Jest to metoda polecana przez niektórych pacjentów, choć nie ma dowodów na jej skuteczność.
Jeśli zaczynają nam dokuczać ostrogi piętowe, domowe sposoby mogą być dobrym sposobem na poradzenie sobie z bólem. Należy jednak pamiętać, że powinny być one jedynie uzupełnienie terapii zalecanej przez lekarza.
Bibliografia
- Brent- Brotzman S, Wilk KE. ;Rehabilitacja ortopedyczna.; Tom II. Urban & Partner, Wrocław 2008.
- Czyrny, Zbigniew.; “Obraz USG i histologiczny entezopatii w obrębie pięty, czyli co to są „ostrogi piętowe” i co z tego wynika.”; The Journal of Orthopaedics Trauma Surgery and Related Research 2.18 (2010): 23-36.
- Boerner, Ewa, Emilia Toruń-Kotarska, and Jadwiga Kuciel-Lewandowska.; “Porównanie skuteczności działania ultradźwięków w zależności od dawki w leczeniu ostrogi kości piętowej.”; Acta Bio-Optica et Informatica Medica. Inżynieria Biomedyczna 15.3 (2009): 230-233.
- Król, Piotr, et al.; “Zogniskowana i radialna fala uderzeniowa w leczeniu objawowej ostrogi piętowej.”; Fizjoter Pol 12.4 (2012): 341-54.
- Bergmann, J. N.; “History and mechanical control of heel spur pain.”; Clinics in podiatric medicine and surgery 7.2 (1990): 243-259.