Ból pod łopatką jest wyjątkowo uciążliwą dolegliwością, która może mieć wiele przyczyn. W większości przypadków, ból prawej łopatki i ból w lewej łopatce wskazuje na przeciążenie lub uraz tego obszaru (w tym na złamanie łopatki), zdarza się jednak, że dolegliwości bólowe sygnalizują problem niezwiązany z układem kostno-stawowym i mięśniowym. Problemu nie należy lekceważyć, tym bardziej, że ból w łopatkach znacząco wpływa na codzienne funkcjonowanie, utrudniając nawet najprostsze czynności.
Spis treści:
- Jaki wpływ ma budowa na potencjalny ból łopatki?
- Przyczyny bólu w obrębie łopatek
- Diagnozowanie problemów związanych z łopatkami
- Jak leczyć ból łopatek? Leczenie zachowawcze, odpowiednie nawyki i domowe sposoby
- Kiedy konieczna będzie wizyta u lekarza?
Anatomiczna budowa a ból łopatki w strukturze mięśniowo-szkieletowej
Budowa łopatki jest jednym z najistotniejszych czynników etiologii dolegliwości bólowych tego obszaru. Scapula, czyli właśnie łopatka, to kość trójkątna z trzema brzegami, stanowiąca obszar przyczepu i przebiegu wielu mięśni i ścięgien.
Mięśnie łopatki, a właściwie całej górnej obręczy (tworzonej wraz z kością obojczykową), to:
- czworoboczny grzbietu,
- równoległoboczny,
- dźwigacz łopatki,
- zębaty przedni,
- piersiowy mniejszy,
- podobojczykowy.
Nie są to jedyne mięśnie, przyłączone do łopatki. W sumie jest ich aż 17, a odpowiadają za ruchy rąk, pleców i szyi. Skomplikowana budowa i znaczna aktywność tego obszaru sprawia, że potencjalnych źródeł dolegliwości bólowych jest wiele, a do wystąpienia silnego bólu może przyczynić się nawet pozornie błahe przeciążenie.
Dlaczego czuję ból łopatki z lewej lub prawej strony? Przyczyny można rozpoznać przez umiejscowienie bólu
W większości przypadków, prawa łopatka pełni rolę dominującą (ze względu na praworęczność). Sprawia to, że najczęściej występującą dolegliwością jest ból w prawej łopatce. Przyczyn występowania dolegliwości bólowych nie można jednak ograniczać wyłącznie do przeciążenia, a lokalizacja uciążliwego uczucia może wiele powiedzieć na temat jego źródła.
Najczęstsze przyczyny bólu w łopatce to:
- uraz wywołany uderzeniem – urazy mechaniczne mogą być przyczyną występowania bólu zarówno w lewej, jak i w prawej łopatce. W następstwie uderzenia, dochodzi do stłuczenia (lub poważniejszego uszkodzenia – pęknięcia lub złamania) struktur kostnych i tkanek mięśniowych. Pojawiający się obrzęk tkanek miękkich może wywoływać ucisk na zakończenia nerwowe. Zależnie od lokalizacji, rodzaju i rozległości urazu, odczuwany jest ból kręgosłupa między łopatkami, ból pleców pod łopatkami, kłucie pod lewą łopatką lub prawą, ból ostry, tępy lub pulsujący. Złamana łopatka charakteryzuje się bólem o bardzo silnym natężeniu;
- przeciążenia w wyniku nadmiernej aktywności – w tym przypadku, ból dość często pojawia się w obszarze lewej łopatki. Wynika to z faktu, że u osób praworęcznych, lewe ramię jest słabsze. Nie jest to jednak regułą i ból przeciążeniowy może pojawić się także z prawej strony. W wyniku przeciążenia, dochodzi do przekroczenia możliwości kompresyjnych oraz adaptacyjnych organizmu. Taki stan może być następstwem noszenia ciężkiego plecaka lub zawieszonej na ramieniu ciężkiej torby, nadmiernej aktywności sportowej i siłowej, podnoszenia ciężkich przedmiotów. Dolegliwość objawia się jako ból pod łopatką z lewej strony, ból pod łopatką z prawej strony, ból nad łopatką i wokół łopatki. Naciągnięty mięsień łopatki “odzywa się” przede wszystkim w trakcie wykonywania ruchu. Ból ma charakter ostry, piekący lub rwący, czasami pojawia się też kłucie pod łopatką;
- przeciążenie w skutek długotrwałego przebywania w niewygodnej pozycji – ból w łopatce często stanowi następstwo długotrwałej ekspozycji tego obszaru na obciążenie. Doświadczają tego przede wszystkim osoby spędzające znaczną część dnia przed komputerem. Nawet gdy krzesło jest ustawione zgodnie z zasadami ergonomii, to wyciągnięte ręce (pozycja typowa podczas pisania) doprowadzają do znacznego obciążenia tego obszaru. Skutkiem jest ból między łopatkami. Inne możliwe przyczyny to m.in. niewłaściwa pozycja podczas nauki lub odpoczynku i niewłaściwe ułożenie ciała w trakcie snu. W takich przypadkach, ból ma charakter tępy, ćmiący;
- nerwobóle – ból pod łopatką przy oddychaniu może być następstwem neuralgii, pojawiającej się w obszarze obręczy barkowej i przestrzeni międzyżebrowych. Chorzy odczuwają rwący ból, któremu mogą towarzyszyć duszności. Sprawia to, że nerwoból pod łopatką często jest błędnie utożsamiany z problemami z sercem;
- ucisk nerwów – ból pod lewą łopatką i drętwienie lewej ręki zwykle wskazuje na chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa w odcinku szyjnym lub piersiowym. Także w tym przypadku może pojawić się ból na wysokości łopatek przy oddychaniu (choć w wielu przypadkach dolegliwości bólowe mają charakter ciągły). W takiej sytuacji, dochodzi do ucisku na nerwy, co skutkuje wystąpieniem nieprzyjemnych objawów. Warto jednak obserwować symptomy towarzyszące, bowiem tego typu dolegliwości mogą mieć też podłoże kardiologiczne, zwłaszcza gdy pojawia się kłucie z tyłu pod lewą piersią i ból pod pachą lewą;
- zapalenie mięśni łopatki – pieczenie łopatki może wskazywać na rozwijający się stan zapalny, będący następstwem ekspozycji organizmu na działanie niskich temperatur. W tym przypadku, ból może dokuczać także w nocy;
- wady postawy – skolioza, czyli skrzywienie całego kręgosłupa lub jednego odcinka, jest widoczna gołym okiem, zwłaszcza gdy objawem jest odstająca łopatka. Ta zaawansowana wada postawy (o skoliozie należy mówić, gdy kąt skrzywienia kręgosłupa to minimum 10 stopni) może być też przyczyną występowania dolegliwości bólowych. Asymetria obręczy barkowej skutkuje uczuciem tępego bólu, którego lokalizacja jest zależna od tego, czy wada przyjmuje charakter skrzywienia lewo-, czy prawostronnego. Często pojawia się też drętwienie mięśni rąk. Ból łopatki prawej promieniujący do ręki jest typowy dla skoliozy prawo skrętnej, ból łopatki lewej – dla lewoskrętnej;
- kamica żółciowa – ból pod prawą łopatką a wątroba? W pierwszej chwili, chorym trudno jest powiązać dolegliwości bólowe w obszarze pleców ze schorzeniami wątroby, jednak jeżeli w ich przebiegu doszło do powstania złogów w pęcherzyku żółciowym, taki objaw należy uznać za typowy. Skurczowy ból promieniujący do prawej łopatki wskazuje właśnie na niezakażoną kamicę przewodów żółciowych. Do wystąpienia tej dolegliwości może przyczynić się też trzustka, a konkretnie – stan zapalny tego organu. Jeżeli ból pojawia się pod żebrami, przybiera postać ostrą, a jego natężenie jest trudne do zniesienia, jest objawem kolki żółciowej;
- stenoza kanału kręgowego – w przebiegu tego schorzenia dochodzi do zwężenia światła kanału, przez który przebiega rdzeń kręgowy. W następstwie powstałych zmian, dochodzi do ucisku struktur nerwowych, czego objawem jest ból. Jeżeli stenoza pojawi się w odcinku szyjnym lub piersiowym kręgosłupa, chory może odczuwać ból pod łopatkami;
Pozostałe przyczyny bólu łopatki, które mogą być objawem innych chorób
Zdarza się, że przyczyny bólu łopatki są mniej oczywiste i właśnie tym miejscu należy wskazać na schorzenia takie jak:
- fibromialgia (przewlekła choroba reumatyczna tkanek miękkich o charakterze niezapalnym).
- rak płuc,
- nowotwór przełyku,
- chłoniak.
Dość rzadką dolegliwością jest ból między łopatkami w ciąży (częściej ból zlokalizowany jest w odcinku lędźwiowym). W takim przypadku, dolegliwości bólowe mogą być spowodowane powiększającym się biustem lub występującymi wcześniej wadami postawy.
Diagnoza źródła bólu i badania obrazowe
Etiologia bólu łopatki, ze względu na szeroki wachlarz możliwych przyczyn, jest trudna do ustalenia, tym bardziej, że chorzy zwykle zgłaszają się do specjalisty dopiero, gdy ból utrzymuje się przez długi czas. W pierwszej kolejności, lekarz przeprowadzi dokładny wywiad, w trakcie którego zapyta o czas, obszar i okoliczności występowania dolegliwości bólowych oraz o ich natężenie. Następnie, przeprowadzone zostanie badanie fizykalne. W wielu przypadkach zachodzi konieczność rozszerzenia diagnostyki o badania obrazowe –
- USG łopatki,
- RTG,
- Tomografia komputerowa,
- MRI klatki piersiowej lub pleców.
Czasami konieczna jest też endoskopia (zwłaszcza w przypadku podejrzenia choroby zwyrodnieniowej). W sytuacji, gdy podejrzenie pada na schorzenie kardiologiczne, lekarz może zlecić test wysiłkowy i EKG.
Jak złagodzić ból łopatek? Leczenie zachowawcze i domowe terapie
Na podstawie uzyskanych wyników, specjalista ordynuje konkretny rodzaj terapii. Przed wizytą u lekarza warto jednak skorzystać z prostych i skutecznych metod łagodzenia bólu.
1. Odpoczynek
Wysiłek fizyczny doprowadza do wystąpienia mikrourazów mięśni. Z tego względu, po forsownym treningu należy zadbać o czas na regenerację. Organizm człowieka jest wyposażony w zdolność do leczenia urazów i regenerowania nadwyrężonych tkanek. Aby procesy regeneracyjne mogły spełnić swoja funkcję, czas wolny od obciążenia nie powinien być krótszy niż 2 doby.
2. Złagodzenie bólu łopatki przy użyciu odpowiednich maści i preparatów przeciwbólowych
Dobrym pomysłem jest też zastosowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych dostępnych bez recepty. Najlepiej sprawdzą się środki przeznaczone do stosowania miejscowego – maści, żele i kremy. W przypadku wystąpienia stanu zapalnego, najlepiej sprawdzi się maść przeciwbólowa rozgrzewająca. Gdy ból ma charakter reumatyczny, odpowiednim środkiem będzie czarci pazur lub produkty oparte na bazie wyciągu z kory białej wierzby lub arniki. W przypadku przeciążenia mięśni, dobrze sprawdzi się maść chłodząca, np. zawierająca mentol. Po środki miejscowe należy sięgnąć od razu, gdy tylko pojawią się dolegliwości bólowe. Maść należy nakładać na oczyszczone ciało, w ilości, którą może wchłonąć skóra.
Alternatywą są doustne niesteroidowe leki przeciwzapalne, należy jednak pamiętać, że te nie pozostają obojętne dla układu pokarmowego. Środki miejscowe stwarzają mniej skutków ubocznych, nie oznacza to jednak, że mogą być używane bez ograniczeń. O ile lekarz nie wydał innego zalecenia, terapia nie powinna trwać dłużej niż 14 dni. Warto pamiętać, że w trakcie leczenia należy unikać znacznej aktywności fizycznej. Ustąpienie bólu nie jest bowiem równoznaczne z wyleczeniem, a obciążając newralgiczny obszar, można doprowadzić do pogłębienie schorzenia.
3. Trening na ból między łopatkami – ćwiczenia rozciągające i wzmacniające
Ćwiczenia na ból łopatki to kolejny skuteczny sposób łagodzenia dolegliwości. Dobre efekty może przynieść rozciąganie mięśni w trakcie pływania stylem żabkowym.
Aby pozbyć się bólu, należy zadbać też o zmniejszenie napięcia mięśniowego w obszarze obręczy barkowych. Pomogą w tym proste ćwiczenia, które możemy wykonać w domu.
- Unoszenie rąk w leżeniu.
- Kładziemy się na podłodze w pozycji na plecach, układając ręce wzdłuż tułowia.
- Powoli podnosimy ręce do pozycji pionowej, utrzymując ją przez 15 sekund.
- Opuszczamy ręce do pozycji wyjściowej.
- Ćwiczenie powtarzamy 10 razy.
- Unoszenie rąk w leżeniu na ławce treningowej.
- Kładziemy się na ławce treningowej (ten przyrząd można zastąpić każdym odpowiednio długim siedziskiem bez oparcia, np. ławką ogrodową), w pozycji na brzuchu.
- Ręce powinny opadać do podłogi.
- Unosimy ręce do pozycji wyprostowanej w taki sposób, aby całe ciało tworzyło prostą linię.
- Pozycję utrzymujemy przez 15 sekund.
- Powracamy do punktu wyjścia i powtarzamy ćwiczenie 10 razy.
- Zataczanie okręgów rękoma.
- Stajemy w rozkroku, rozkładając ręce na boki.
- Ramionami zataczamy koła.
- Ruch musi być inicjowany przez bark.
- Ćwiczenie powinno trwać 20 sekund. Powtarzamy 3 razy.
4. Terapia ciepło-zimno
Naprzemienne stosowanie wysokich i niskich temperatur może dać bardzo dobre rezultaty. W trakcie rozgrzewania problematycznego miejsca, naczynia krwionośne i mięśnie ulegają rozluźnieniu, zwiększa się przepływ krwi, co wspomaga proces dotleniania, odżywiania i regeneracji mięśni. Aby dodatkowo wspomóc ten proces, po ogrzaniu należy schłodzić obszar, w którym pojawia się ból. Niska temperatura doprowadzi do wystąpienia skurczu mięśni i naczyń krwionośnych. W tym momencie, organizm aktywuje mechanizm obronny, polegający na rozszerzeniu naczyń krwionośnych. W rezultacie, przepływ krwi zwiększa się kilkukrotnie. Poza tym, niska temperatura łagodzi ból i zmniejsza obrzęk tkanek.
Do tego rodzaju leczenia warto wykorzystać 2 termofory – jeden wypełniony ciepłą wodą, drugi – kostkami lodu. Zamiennie można użyć ciepłych i zimnych okładów lub na bolące miejsce skierować strumień wody.
5. Masaż przy użyciu rollera
Dużą skuteczność w uśmierzaniu bólu łopatki wykazuje masaż mięśni, wykonywany przy użyciu rollera. Pod tym pojęciem kryje się specjalny wałek z wypustkami, których zadaniem jest uwolnienie punktów spustowych – miejsc, w których gromadzą się toksyczne produkty przemiany materii. Jak wykonać taki masaż?
- Roller należy ułożyć na podłodze.
- Następnie, kładziemy się w pozycji, w której bolący obszar będzie stykał się z powierzchnią przyrządu.
- Cały ciężar należy skupić właśnie na tym miejscu.
- W dalszej kolejności, wykonujemy ruchy do przodu i do tyłu, tak, aby roller przetaczał się po całej łopatce.
- Masaż nie powinien trwać dłużej niż 3 minuty.
Kiedy obowiązkowo udać się do lekarza?
Domowe metody nie zawsze przynoszą oczekiwany skutek. Jeżeli ból utrzymuje się przez dłuższy czas lub gdy zwiększa się jego nasilenie, należy bezwzględnie udać się do lekarza. Z wizytą u specjalisty nie należy zwlekać także w sytuacji, gdy wraz z bólem łopatki pojawia się szereg innych symptomów, takich jak:
- zawroty głowy, skrajnie utrata przytomności,
- zaburzenia widzenia i mowy,
- paraliż (częściowy lub całkowity) jednej strony ciała,
- krwioplucie,
- wzmożone pocenie połączone z nieregularną pracą serca,
- ból promieniujący do klatki piersiowej.
Objawy te mogą wskazywać na schorzenia kardiologiczne, w tym także na zawał serca, zwłaszcza jeżeli pojawia się też jednoczesny ból lewej łopatki i ramienia. Jeżeli natężenie symptomów jest znaczne, należy wezwać karetkę pogotowia.
Bibliografia
- Mottram, S. L.; “Dynamic stability of the scapula.”; Manual therapy 2.3 (1997): 123-131.
- Guzowski, Krzysztof.;”Deficyt rotacji wewnętrznej w stawie ramiennym a aktywność i siła mięśni stabilizujących łopatkę.”; (2010).
- Wilk, Iwona.; “Zastosowanie masażu tensegracyjnego w przypadku dolegliwości bólowych występujących po upadku.”; (2014).
- Kasprzak, Wojciech, ed.; “Fizjoterapia kliniczna”; Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2011.
- Ben Kibler, W.; “The role of the scapula in athletic shoulder function.”; The American journal of sports medicine 26.2 (1998): 325-337.
- Kuhne, M, N Boniquit, N Ghodadra, AA Romeo, and MT Provcher; „The snapping scapula: diagnosis and treatment.”; PubMed. National Center for Biotechnology Information, 25 Nov 2009